KAVUK

Türk Tiyatrosunda kavuğun tarihçesi İsmail Hakkı Dümbüllü olarak bilinir bazı kesimlerce, oysa kavuğu ilk kullanan ve çıkmasını sağlayan Kel Hasan Efendi‘dir.

Nesilden nesile devredilerek günümüze kadar gelen geleneksel Türk tiyatrosu orta oyunu ve güldürü sanatının senelerdir temaşa kültürünün bir sembolü olup kalmıştır. Özel düzenlenen törenlerle devredilen kavuk, Türk tiyatro tarihinin en değerli manevi mirasıdır.

Kavuğun ilk sahibi Kel Hasan Efendi, 1874 yılında fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Baba mesleği olan yoğurtçuluğu yaparken çok meraklı olduğu tiyatroya başladı. Saçları olmadığı için “Kel” lakabıyla anılan Hasan Efendi kaşlarını siyaha ve burnunu kırmızıya boyayarak giydiği renkli kıyafet ile sahneye çıkar. Dikkatleri sahneye toplamak için kendisi çıkmadan birkaç saniye önce sahneye boş bir teneke fırlatır ve ardından kendisi sahnede belirirdi. O dönemin orta oyunundaki Kavuklu karakterine benzeyen bir karakteri oynardı.

Kavuğun ikinci sahibi İsmail Hakkı Dümbüllü’dür. Türk tiyatro tarihinin geleneksel temsilcisi olarak kabul edilen Dümbüllü, Kel Hasan Efendi’nin çırağı olarak bilinir. Kel Hasan Efendi, kendi yetiştirdiği öğrencisine başındaki kavuğu vererek bir akımı başlatmış olur. Kavuk o yıllarda “Dümbüllü Kavuğu” olarak bilinse de ilk çıkaran isim Hasan Efendi idi. 1897 İstanbul doğumlu olan İsmail Hakkı Dümbüllü ustası Kel Hasan Efendi’den öğrendiklerini kendi yeteneği ile harmanlayarak yepyeni bir tarz “Dümbüllü” karakterini çıkardı. Yıllarca sahneler sergileyen Dümbüllü, 1973 yılında bir trafik kazası sonucu 75 yaşında gözlerini hayata yumdu.

Kavuğun üçüncü sahibi büyük usta Münir Özkul‘dur. 1925 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Özkul, lise öğrenciliği yıllarında tiyatro ile tanışır. 1950’li yıllarda sinemaya adım atan Özkul, “Edi İle Büdü” filminin Edi’si olarak yıllarca izlense de 1968 yılında Altan Karındaş Topluluğu’nda sahne alan “Kanlı Nigar” oyunundaki performansını izleyen İsmail Hakkı Dümbüllü, Münir Özkul’u inanılmaz başarılı bulur. “Oğlum, benden sonra kavuğu senin devralmanı istiyorum,” der ve kavuğu Münir  Özkul’a bırakır. Kavuğu aldıktan sonra “Sersem Kocanın Kurnaz Karısı” oyunundaki Tomas Fasulyeciyan karakteri ile büyük beğeni toplar, sonrasında Türk sinemasında resmen Münir Özkul devri başlar. Hababam Sınıfı, Mavi Boncuk, Bizim Aile, Neşeli günler, İbiş’in Rüyası ve daha ismini sayamadığımız birçok baş yapıt değerindeki filmde oynar ve Türk halkının sevgilisi olur. Türk sinemasına ve Türk tiyatrosuna yıllarca emek veren Münir Özkul, 2018 yılında hayata gözlerini yumar.

Kavuğun dördüncü sahibi olan Ferhan Şensoy, 1951 yılında Samsun’da doğar. Şensoy, oyun yazarı, yönetmen, sinema ve tiyatro oyunculuğu ile bilinir. Yurt dışında yönetmenlikler yaparak en iyi yazar ödülü alan Şensoy, Türkiye’de Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu’nda Anyamanya Kumpanyası, Nisa Serezli Tolga Aşkıner Tiyatrosu ve Ayfer Feray Tiyatrolarında çalıştı. Sonrasında 1980 yılında kendine ait olan “Ortaoyuncular” adıyla kendi grubunu kurdu. 1989 yılında  Münir Özkul’un takdirini kazanan Ferhan Şensoy, ikisi birlikteyken Münir Özkul repliğini unutur, Ferhan Şensoy onun söylemesi gereken repliği bir soru hâlinde Özkul’a sorar ve Münir Özkul repliğini hatırlar, oyuna kaldığı yerden devam eder. Sonrasında Kavuğu Ferhan Şensoy’a getirir, “Bunu hak ettin, artık kavuğun yeni sahibi sensin” der.

Kavuğun beşinci sahibi bir başka büyük usta, geçtiğimiz günlerde kaybettiğimiz Rasim Öztekin‘dir. 1959 yılında İstanbul’da doğan Öztekin, Galatasaray Lisesi ve Üniversitesi Basın ve Yayın Yüksek Okulu mezunudur. İlk profesyonel oyunculuğa Ferhan Şensoy’a ait Orta oyuncular Topluluğunda başladı. 2016 yılında Ferhan Şensoy’dan kavuğu devraldı. Devir töreninde yaptığı sempatik konuşma ile heyecanını dile getirmişti: “BENİM KONUŞMAM ÇOK KISA SÜRECEK, BEN BAYILINCA BİTECEK.” Kavuğu 2016 yılında almış olmasına rağmen sadece dört yıl sonra 2020 yılında Şevket Çoruh’a devredeceğini açıklamıştı. “Geleneksel Türk tiyatrosunun sembolü olan Kavuğu dört yıl önce ustam Ferhan Şensoy’dan devraldım. Kavuğu aldığım yaz kalp yetersizliğinin yanında ciddi ritim bozukluğu da eklenince sağlık sıkıntılarım sebebiyle doktorum canlı performansları yasakladı. Kalbim Kavuklu olarak tiyatro yapmama izin vermedi,” demişti. Usta, 8 Mart 2021 yılında geçirdiği kalp krizi sonrasında hayata gözlerini yumdu.

Kavuğun altıncı sahibi Şevket Çoruh, 1973 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. 1989 yılında farklı tiyatro oyunlarında görevler aldı. Dikkat çeken oyunu ise 2010-2011 sezonunda tek kişilik oyunu “CAVEMEN Mağra Adamı” oyunu oldu. 2017 yılında Baba Sahne’nin Hamlet uyarlaması olan “Bir Baba Hamlet” oyunu ile beğenileri üzerine çekti. Rasim Öztekin ustadan Kavuğu devralan Çoruh, “Geleneksel tiyatromuzu temsil eden Kel Hasan Efendi, İsmail Hakkı Dümbüllü, Münir Özkul, Ferhan Şensoy ve Rasim Öztekin’den bana geçen Kavuk’un bana devredildiğini bugün gururla öğrendim. Bu onuru, tüm ustalarım ve her şeye rağmen tiyatro yapmaktan vazgeçmeyen tüm tiyatro emekçileri adına kabul ediyorum,” diyerek Kavuğun yeni sahibi olan tiyatro oyuncumuzdur.